Malużyn położony jest w północnej części Mazowsza nad rzeką Wkrą w powiecie Ciechanowskim, gminie Glinojeck.
Ukształtowanie powierzchni terenu Malużyna i okolic jest wynikiem przesuwania się lodowca oraz wód powstałych po jego roztopieniu. Wysoczyzny te stanowią równiny moreny dennej, rzadko urozmaicone wzgórzami moreny czołowej. Rzeka tworzy liczne meandry i w wielu miejscach jest niepowtarzalna pod względem krajobrazowym. Rzeka jest wykorzystywana do celów rekreacyjnych i turystycznych. W tym zbiorniku wodnym znajduje się wiele gatunków ryb: m.in. płocie, kleńce, jelce i szczupaki. W rzece można spotkać również bobry i wydry, z ptaków zaś m.in. łabędzie, żurawie, bociany w tym czarne), a także inne gatunki prawnie chronione. Wokół wsi rozciągają się obszerne powierzchnie lasów co tworzy ciekawy i piękny krajobraz. Na zalesionych terenach i w parku podworskim znajduje się wiele ciekawych pomników przyrody, które mają nawet do 500 cm obwodu. Nazwa miejscowości została zapewne utworzona od dawnego imienia Maluga, Małomir.
Pierwsze wzmianki o Malużynie pochodzą z 1416 roku, w której wymieniona jest wieś o nazwie Malusino. Wieś została jednak zasiedlona znacznie wcześniej, co potwierdzają badania archeologiczne, w wyniku których odkryto w Malużynie cmentarzysko szkieletowe. Wzmianka z 1416 roku wiąże się z sądowymi aferami. Miejscowy dziedzic Piotr Grzywa awanturował się o granice z właścicielami Goszczyc- o co im dokładnie chodziło, trudno się domyślać, bo obie wsie rozdziela Wkra. Grzywowie- pierwsi właściciele, przybrali później nazwisko Malużyńskich ( byli także właścicielami Radzymina). Kolejny dziedzic Stanisław, występuje w Malużynie w 1425 roku. Ten oto dziedzic zmienił nazwę wsi na Maluszyno ok. 1427 roku. Po śmierci Piotra Grzywy, Malużyn przeszedł w ręce jego bratanka, również Piotra, syna Mikołaja. Proboszczem zaś w 1494 r. był syn dziedzica- Jan Malużyński (właściciel pobliskiej Przyrowy i Kałk). Dziedzic posiadał w Niechodzinie 6 włók ziemi, z której dochody przekazywano na rzecz kościoła malużyńskiego. W 1471 roku wymieniony jest las w Malużyne, zwany królewskim, a w 1531 wybudowano we wsi 3-kołowy młyn na Wkrze. W 1578 r. jako właściciel występuje Borkowski. W 1523 roku Malużyn należał do powiatu sulerzyskiego, a w 1578 r. do powiatu niedzborskiego. We dworze obowiązywała pańszczyzna – 3 dni pieszo i 3 dni sprzężajem, a za Łempickich już tylko 3 dni pieszo. Ponadto była też dziesięcina z dużego młyna i połowu ryb.
Z dziedziców Malużyna na wspomnienie zasługuje Mikołaj Malużyński, który w 1697 r. wziął udział w elekcji Augusta II i – na mniej chlubne Jakub Malużyński, który w latach 1699-1713 oskarżał niewinne kobiety o czary. Malużyńscy przetrwali w dobrach dziedzicznych aż po wiek XIX, bowiem żoną dziedzica Łempickiego została w XVIII stuleciu Malużyńska. W 1775 r. jako właściciel dóbr i kolator kościoła wymieniony jest Piotr Kruszewski. Z kronik historycznych wynika, że Malużyn zawsze otoczony był lasami, w 1789 zapisano że „posesor Malużyna zawłaszczył znaczną część boru sosnowego nad rzeką Wkrą pod granicę lubaradzką, malużyńską i gutarzewską na milę rozciągającego się, do budowy zdatnego”.
W 1808 r. jako dziedzic malużyńskich dóbr wymieniony jest Wojciech Staniszewski, liczący wtedy 30 lat. Ekonomem u Staniszewskiego był Tomasz Jeżewski należący do stanu szlacheckiego, administratorem był Jan Pilitowski, a nauczycielem był również szlachcic, Józef Godlewski. Wtedy wśród mieszkańców występują: Michał Sikorski-kucharz, Daniel Wagner-nauczyciel, Walenty Rowiński- strycharz, a w 1830: młynarz-Antoni Kamiński, garbarz-Jan Kowalski, szewc- Adam Dziedzicki, leśniczy-Antoni Rojewski i Mikołaj Majewski, szlachcic i owczarz dworski-Łukasz Domanski, karczmarze-Wojciech Krysiński i Franciszek Biernacki, nauczyciel- szlachcic Ignacy Zwierowicz, garncarz-Andrzej Kozłowski. Po Staniszewskim dziedzicami byli Mdzewscy, a jeden z nich, Tomasz, zasłużył się dla rozwoju miejscowego szkolnictwa. „Z funduszy śp. Tomasza Mdzewskiego, bywszego dziedzica tych dóbr, nauczyciela opłaca Izba Edukacyjna”- cytujemy z fragmentu urzędowego pisma z poł. XIX wieku. Po jego śmierci majątek przeszedł w ręce Anny z Kruszewskich Mdzewskiej. Po Mdzewskiej właścicielami byli Łempiccy herbu Junosza. W 1815 roku we wsi miał swój zakład piekarz- Marcin Królikowski, który swoje wypieki sprzedawał nawet w Ciechanowie.
W 1837 r. jako właściciel dóbr Malużyn występuje Rafał Łempicki, krótko Adam, a najdłużej – Adolf. W 1876 r. „w dziedzicznym majątku Malużyn, po długich cierpieniach zmarł Adolf Łempicki lat 70” możemy przeczytać w ówczesnym wspomnieniu pośmiertnym. Tenże Adolf ożeniony był z Francuzką Włodzimierą Banke, z którą miał 4 dzieci. Jednemu z synów dał na imię Konrad i od niego to pochodzi nazwa wsi- Konradowo (obecnie część Malużyna, w miejscowej gwarze zwana Śrejkami). Konradowo znajduje się w miejscu dawnej smolarni i ma najmniej urodzajną glebę. Pod koniec XIX wieku Konradowo zasłużyło na miano ciemnogrodu, gdyż zamieszkiwały tam dwie guślarki- matka z córką i na brak klientów nie narzekały. Obecnie jest dzielnicą w większości zamieszkałą przez turystów, którzy przyjeżdżają tu na wypoczynek. Inna miejscowość wydzielona z tych dóbr to Sadek, gdzie uprawiano warzywa i owoce dla dworu oraz Kępa, w której mieszkali garncarze.
Malużyna i okolic nie omijały ważne wydarzenia dziejowe w historii Polski. W czasie powstania listopadowego w 1831 r., w Malużynie stoczona została duża bitwa między oddziałem powstańczym a wojskami rosyjskimi. Wtedy wieś ta i sąsiednie zostały zniszczone, dużo ludności wyginęło a pozostali nie mieli gdzie wracać. Spalone zostały budynki dworskie i wiejskie oraz dwa mosty na Wkrze. O bitwie w Malużynie zachował się fragment sporządzonego później opisu: „Major Wągrodzki na czele partii, złożonej z kilkudziesięciu strzelców i paruset włościan, w kosy zbrojnych, znajdował się wtedy w Malużynie. Przeciwko niemu wystąpił Lachman z czterema szwadronami jazdy i dwoma kompaniami piechoty. Wągrodzki, oficer wojny hiszpańskiej, zamiast przed przeważającą siłą usunąć się w lasy, jak to partyzant czynić powinien, uniesiony odwagą, stanął do nierównej walki. Partyzanci w zabudowaniach wioski bronili się mężnie. Nieprzyjaciel wioskę podpalił , część naszych śmierć w ogniu znalazła, część z majorem Wągrodzkim do niewoli się dostała, część zaś zbiegła…”. Według miejscowej tradycji, poległych powstańców i zabitych spośród tutejszych mieszkańców, pochowano w lasku zwanym „Bartnica”. Nazwa tego miejsca pochodzi od imienia poległego dowódcy polskiego oddziału. Obecnie w tym lesie nie ma żadnych śladów pochówku poległych, jedynie dużych rozmiarów kamienie pozwalają zidentyfikować to historyczne miejsce. Wtedy to napłynęła liczniej w te okolice ludność pochodzenia niemieckiego, której początki osadnictwa przypadają na koniec XVIII w., tuż po III rozbiorze Polski.
W czasie Powstania Styczniowego w 1863 r. były drobne potyczki powstańców z wojskami carskimi na polach między Malużynem a Wolą Młocką. Do powstania licznie przystąpili tutejsi włościanie oraz służba folwarczna z dziedzicem i proboszczem na czele. Po upadku Powstania odprawiono w Malużynie uroczyste nabożeństwo z pożegnaniem sztandaru powstańczego. Następnie odprowadzono go w procesji do lasu Luberadzkiego, gdzie go zakopano przy pierwszym skrzyżowaniu. Miejsce to upamiętnia potężny dębowy krzyż. Dziedzic malużyński Adolf Łempicki i proboszcz Gundolf Bartoszewicz zostali zesłani na Sybir, gdzie spędzili 12 lat. Wydarzenia te upamiętnia pomnik na cmentarzu postawiony Łempickiemu oraz tablica epitafijna na lewej ścianie prezbiterium kościoła. W powstanie zamieszany był także wójt, gdyż w 1863 r. ogłaszał oficjalnie, że „pieczęć urzędu wójta gminy Malużyn przypadkowym sposobem zaginęła”.
W 1867 r. jako właściciel Malużyna występuje Franciszek Strzeszewski, który wykupił cały majątek Łempickich aby uratować go przed konfiskatą za udział w powstaniu 1863 roku. Wkrótce dobra wróciły ponownie do Łempickich. W 1881 r. Malużyn liczył 524 mieszkańców, w tym 14 narodowości żydowskiej. Budynków dworskich było 17, z tego 5 murowanych, a chat włościańskich-8. Dwór był stary, drewniany, z ogrodem owocowym i parkiem rosnącym nad rzeką (park zachował się do dziś). Do dworu należał młyn i tartak. Całe dobra ziemskie Malużyn obejmowały wtedy: Budy, Zawiłkę (obecnie część Woli Młockiej), Janowo, Suchowierzbkę Malużyńską, Konradowo i Sadek. Całość dóbr liczyła 975 ha, a sam Malużyn 840 ha, w tym 420 ha lasu.
Od 1908 r. aż do reformy rolnej w 1945 r. Malużyn był własnością Piechowskich. Początkowo należał do Kajetana Piechowskiego, a potem do jego syna- Jana. Do majątku tego należał młyn wodny na Wkrze, cegielnia, gorzelnia, dorodny las i tartak. Malużyn zawsze należał do miejscowości największych gminie i obejmował dwór, folwark oraz wieś włościańską. W 1917 r. był we wsi sklepik, który prowadził Franciszek Różański. Stolarzem wówczas był Czesław Błaszkowski, a leśnikiem lasów dworskich- Antoni Podlecki. Do dziś w Malużynie żyją ich potomkowie. W 1919 r. zawiązało się we wsi Stowarzyszenie „Zgoda”, które zrzeszało 60 członków, jego kapitał udziałowy wynosił 7.700 marek. W ramach tej organizacji prowadzony był sklep, wspierano miejscowe potrzeby, plebiscyt na Mazurach i budowę polskiej floty. W zarządzie „Zgody” byli m.in..: dziedzic-Jan Piechowski, ks. Czesław Konarzewski i późniejszy wójt z Młocka- Franciszek Werner. Malużyn stał się jeszcze raz miejscem krwawej bitwy. Tym razem podczas wojny z Bolszewikami w 1920 roku, 18 sierpnia. Na tutejszych polach zginęło ok. 500 żołnierzy agresora z 481 pułku piechoty i 84 dywizji strzelców. Walki toczyły się nad Wkrą nieopodal lasku „Bartnica”. Starsi mieszkańcy wspominali niegdyś, że żołnierze przeprawiali się wtedy przez Wkrę. Walki podobno były tak zacięte, że woda w rzece od krwi była w tym miejscu czerwona. Na tutejszych polach zginęło ok. 500 żołnierzy agresora. Większość z nich została pochowana we wspomnianym lasku „Bartnica”. Nasi żołnierze spoczywają na miejscowym cmentarzu, na którym pochowano ich z honorami wojskowymi. Zarówno I wojna światowa, jak i wojna z 1920 roku przyczyniły się do spadku liczby mieszkańców w Malużynie i sąsiednich wsiach. Inną przyczyną były choroby o zasięgu epidemicznym. W okresie międzywojennym otwarto urząd pocztowy, który w 1939 r. obsługiwał 3 abonentów telefonicznych. Telefony miały dwory w Luberadzu i Malużynie oraz miejscowy handlowiec narodowości żydowskiej- Hersz Łydynia (Łydwa). Wówczas we wsi była szkoła i sklep. W 1929 r. zorganizowała się straż pożarna i wybudowano dla niej remizę. Ochotnicza Straż Pożarna cieszyła się uznaniem wśród okolicznej społeczności, dlatego w latach II RP wzięła udział w powitaniu przybywającego do Ciechanowa prezydenta prof. Ignacego Mościckiego. W 1929 zakupiono także pierwsze w okolicy radio lampowe, którego słuchali zbiorowo nie tylko miejscowi mieszkańcy. Na Wkrze były dwa mosty drewniane, jeden przy młyńskiej śluzie, drugi na drodze prowadzącej do wsi Sadek. W czasie okupacji niemieckiej zginęli: Hilary Bartosiewicz, Aleksander Jarczewski, Stanisław Jędrzejczyk, Feliks Rawa, Władysław Rogulski, Genowefa, Julianna i Henryk Staszewscy, Tadeusz Stokowski z trzema synami, Klemens Szade, Stanisław Wiarzewicz i Stefan Zaręba. Dzieci w czasie okupacji nie uczyły się.
W 1947 roku było we wsi 71 rolników, między których podzielono dworską ziemię według reformy rolnej. Młyn po 1947 roku przejęła spółdzielnia z Woli Młockiej, jednak w latach 80-tych XX wieku został rozebrany i do dziś zostały po nim tylko fundamenty. W 1948 r. wieś przeżyła groźną powódź. Na Wkrze powstały zatory lodowe, które zniosły jeden most w kierunku wsi Sadek, a drugi został uratowany podczas 8 dni ratowniczych, w czym wzięła udział cała wieś. Na wiosnę 1949 r. oddany został do użytku nowy most. W 1950 r. utworzono kółko rolnicze z usługami mechanizacyjnymi, które szybko się rozwiązało. W 1961 roku doprowadzono do Malużyna energię elektryczną. W 1997 roku reaktywowała swoją działalność Ochotnicza Straż Pożarna. W 2009 roku oddano do użytku wyremontowaną i rozbudowaną remizę strażacką. We wsi są 3 sklepy, tartak, szkoła filialna i zabytkowy kościół. Wieś liczy ok. 110 domów i ok. 400 mieszkańców. Bogata historia Malużyna oraz walory przyrodniczo- kulturowe tej miejscowości przyciągają uwagę osób odwiedzających to miejsce. Obecnie na obrzeżach miejscowości powstają domy letniskowe, a niektórzy pozostają tu na stałe.
Szkoła
Szkoła w Malużynie swoimi początkami sięga 1811 roku, kiedy to dziedzic Malużyna, Tadeusz Mdzewski, w testamencie wieczyście ją uposażył. Na rzecz szkoły zapisał 8 tys. złotych. Roczny procent od tej kwoty w wysokości 400 zł, i świadczenia w naturze stwarzały trwałe podstawy materialne i stawiały Malużyn w rzędzie przodujących w dziedzinie oświaty wsi. Dla nauczyciela zapewnione było mieszkanie, opał, także ogród, roczna pensja, a dla szkółki odrębny budynek. Rodzice uczniów nie ponosili żadnych opłat. W 1842 roku została zlikwidowana, gdyż nowy dziedzic Łempicki nie był jej przychylny. W latach 1865- 1877 nauczycielem był Jackowski. Z kolejnych zapisów wynika, że w 1890 roku była szkoła w Malużynie i przetrwała do 1915 roku. W 1905 uczniowie tej szkoły protestowali przeciwko nauczaniu w języku rosyjskim, przerwali naukę, porwali i wyrzucili książki rosyjskie. Odbyło się to przy milczącej aprobacie nauczyciela Janczyńskiego. W 1917 roku wznowiona została nauka, był 1 nauczyciel i ponad 50 uczniów. W 1922 roku zorganizowano drugą klasę, a w 1926 roku liczba uczniów przekroczyła 100 osób. W 1933 roku szkoła posiadała już 6 klas. W czasie wojny szkoły w Malużynie nie było. Naukę rozpoczęto w 1945 roku, kiedy pracę nauczycielską podjęli Tomasz i Maria Zielińscy. W 1966 roku kierownikiem został Stanisław Turalski. W następnych latach podejmowane były próby budowy nowego budynku szkolnego, jednak poza sferę zamierzeń nie wyszły. Szkoła mieści się w budynku podworskim. Obecnie istnieje tam 3-klasowa filia Szkoły Podstawowej w Woli Młockiej.
Parafia i kościół
Parafia Rzymskokatolicka w Malużynie należy do najstarszych na Mazowszu. Została erygowana przez biskupa Jakuba z Korzkwi w 1410 roku. Można przypuszczać, że data założenia parafii była związana z przemarszem wojsk króla Władysława Jagiełły pod Grunwald. Nie ma na to jednoznacznych dowodów, jednak odtworzona przez współczesnych historyków trasa przemarszu wojsk Jagiełły pozwala tak sądzić. Jan Długosz zapisał w swojej kronice: „Po śniadaniu król zwinął obóz i przybył tego dnia (6 lipca 1410 r.) do pewnej wsi nad rzeką Wkrą”. Warto podkreślić, że w owym czasie nad Wkrą nie erygowano żadnej parafii. W 1470 roku miał miejsce pożar świątyni. Wtedy zbudowano obecną świątynię drewniano- murowaną z dwiema bocznymi kaplicami. Fundatorem malużyńskiego kościoła był Piotr Grzywa, dziedzic Radzymina i Malużyna. Kościół był kilkakrotnie przebudowywany i remontowany, m.in. w 1640 roku, wtedy usunięto boczne kaplice i kościół przybrał obecną formę. Po tak kapitalnym remoncie odbyła się konsekracja 16 maja 1649 roku, której dokonał biskup Wojciech Tolibowski. Kolejne prace remontowe przeprowadzono w 1853 roku i 1882 roku, wtedy zbudowano wieżę na kościele. W XVIII wieku dobudowano południową kruchtę i zakrystię.
W murowanej części kościoła znajdują się trzy tablice. Pierwsza z 1649 r. poświęcona zmarłej Franciszce Święcickiej, druga poświęcona Adolfowi Łempickiemu i trzecia z 1888 r. poświęcona zmarłemu Feliksowi Szawłowskiemu. W podziemiach kościoła spoczywają kolatorzy i dawni właściciele Malużyna, a do 1859 roku przy kościele był cmentarz. W świątyni znajdują się trzy ołtarze. Główny ołtarz w stylu barokowym pochodzi z XVII w. Znajduje się w nim obraz „Zwiastowania NMP” .Na zasłonie zaś– obraz „Chrystus w Ogrójcu” z XIX w. W górnej części ołtarza znajduje się obraz „Święty Wojciech wpływający do Prus”. Ołtarze boczne w stylu gotyckim pochodzą z XIX wieku i poświęcone są Matce Boskiej Częstochowskiej i Chrystusowi Ukrzyżowanemu.
W 2008 roku wszystkie ołtarze odrestaurowano i przywrócono im pierwotny wygląd.
Na szczególną uwagę zasługują także:
- Zabytkowe 6 głosowe organy wykonane w 1900 roku przez firmę Jana Szymańskiego w Warszawie
- Ambona z XVII wieku w stylu barokowym
- Figura Matki Bożej z XVI wieku
- Krucyfiks z XVII wieku
- Chrzcielnica z XVII wieku w stylu gotyckim
- Witraże w oknach prezbiterium ukazujące scenę Zwiastowania NMP oraz postać papieża Sługi Bożego Jana Pawła II.
- bogato zdobione feretrony procesyjne
- dzwonnica przykościelna z 1655 roku, najstarsza z drewnianych na Mazowszu.
W 2000 roku została oddana do użytku nowa plebania, a od 2001 r. do 2010 r. miała miejsce renowacja świątyni. Parafia w 2010 roku przeżywała jubileusz 600-lecia istnienia. Kościół malużyński jest ośrodkiem duszpasterstwa myśliwych Okręgu Ciechanowskiego PZŁ. Proboszczem parafii jest ks. Kan. Krzysztof Kozłowski.
Piechowscy – ostatni właściciele Malużyna
*KAJETAN PIECHOWSKI (1859-1931) h. Monstern
Właściciel dóbr: Dziektarzewo (pow. Płoński), Malużyn i Luberadz, działacz społeczny, poseł do II Dumy. Syn Józefa i Krystyny z Święcickich z Rzewina (pow. Płoński). Ożeniony w 1887 roku z Anielą Petronelą z Gniazdowskich. Absolwent Instytutu Gospodarstwa wiejskiego w Puławach.
W latach 1897-1914 pracował jako radca Komitetu w Guberni Płockiej. Był też przewodniczącym kółka ziemiańskiego w pow. płońskim, prezesem rady nadzorczej Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Snop” oraz sędzią w sądach obywatelskich w zarządzie głównym Związku Ziemian w Warszawie.
Wspierał finansowo szkoły i placówki kulturalne, m.in. szkołę średnią dla dziewcząt i gimnazjum im. Władysława Jagiełły oraz zakład opiekuńczy „Stanisławówka” w Płocku. W Luberadzu wybudował i utrzymywał szkołę. Udzielił 5 tys. rubli długoterminowej pożyczki na zakup siedziby Towarzystwa Naukowego Płockiego w 1907 roku. W niepodległej Polsce, co roku razem z zoną organizowali kolonie letnie dla dzieci z niezamożnych rodzin i udostępniali malownicze tereny nad Wkrą w Malużynie na obozy harcerskie. Miał dwóch synów: Karola i Jana. Karolowi powierzył we władanie majątek w Luberadzu, a Janowi- majątek w Malużynie. Sam ostatnie lata życia spędził w Dziektarzewie. Spoczywa na tamtejszym cmentarzu.
*ANIELA PIECHOWSKA (1869-1938) h. Korab, żona Kajetana Piechowskiego
Pochodziła z rodziny Gniazdowskich z Czarnostowa w pow. Makowskim. Była spokrewniona z Piechowskimi. Wysoko wykształcona. Znała biegle język francuski i niemiecki. Wiele podróżowała za granicę, była też w Afryce. Grała na fortepianie i malowała. Spadek jaki otrzymała po swoim ojcu z Czarnostowa przekazała na skarb państwowy.
Przez długie lata w Luberadzu, Malużynie i Dziektarzewie bezinteresownie udzielała opieki medycznej potrzebującym, zarówno wśród służby folwarcznej, jak też okolicznych mieszkańców. Z zamiłowaniem oddawała się pracy w ogrodzie i sadzie, szczególnie pasjonowały ją kwiaty.
*JAN MARCIN KOSOBUTH PIECHOWSKI (ur. 1889 r.)h. Monstern
Właściciel Malużyna
Syn Kajetana i Anieli z Gniazdowskich. Absolwent gimnazjum w Lozannie (1909 r.) i Studium Rolniczego na Uniwersytecie Jagiellońskim (1913 r.). Był zamiłowanym rolnikiem i zaangażowanym w losy kraju. Jako ochotnik walczył z bolszewikami w sierpniu 1920 roku pod Ciechanowem, Mławą i Płońskiem. Organizator życia publicznego nie tylko w skali swojej wsi. Z jego pomocą powstawały pierwsze organizacje spółdzielcze i straż pożarna. Pełnił funkcje społeczne w towarzystwach ziemskich i kredytowych, był sędzią sądu w Gumowie. Ożenił się z Janiną Marią Kamilą de Noel.
*JERZY PIECHOWSKI (ur.31 marca 1931r.- zm. 12 stycznia 2003r. w Warszawie)
Syn Jana Piechowskiego i Kamili de Noel. Pisarz i autor wielu książek, audycji radiowych i telewizyjnych. Napisał m.in. Aleję starych grabów, w której to książce zawarł opis Malużyna z okresu swojego dzieciństwa. Mieszkał w Warszawie.
Jerzy Piechowski „Aleja starych grabów” Warszawa 1991.
„Dwór w Malużynie, niski, drewniany, pełen myśliwskich pamiątek, może też i dlatego ocalał przed splądrowaniem [przez żołnierzy radzieckich -RD] , że nie bardzo rzucał się w oczy. Mógł się skryć za kępą drzew, zniknąć w cieniu kościoła, którego wyniosła bryła odwracała uwagę od domostwa wtopionego w pejzaż okolicy (…)”
„Dziektarzewo uchodziło za najlepszy spośród majątków. Miało najbardziej urodzajną ziemię, dochody zaś przynosiły głownie jej plony. Dopiero na drugim miejscu intraty stała gorzelnia w Luberadzu, na trzecim las i młyn w Malużynie.”
Żródła: E. Lewandowski „Miasto i Gmina Glinojeck”, J. Piechowski „Aleja starych grabów”, B. Umińska „W kręgu mazowieckich ziemian przełomu XIX i XX wieku”, K. Pełka „Sześćset lat parafii św. Wojciecha w Malużynie”, źródła własne.
Opracował – Rafał Dąmbrowski.